مرگ دندان چیست؟
مرگ دندان به وضعیتی گفته می شود که در آن پالپ (بافت نرم داخلی دندان شامل رگ ها و اعصاب) دچار آسیب غیرقابل برگشت شده و به تدریج از بین می رود. این حالت معمولاً به دلیل عفونت، ضربه یا پوسیدگی شدید اتفاق می افتد و باعث قطع جریان خون و مرگ سلول های عصبی داخل دندان می شود.
بیشتر بخوانید: ایمپلنت دندان
علت از بین رفتن یا اصطلاحا مردن دندان
مرگ دندان زمانی اتفاق می افتد که جریان خون و تغذیه به پالپ (بخش زنده درون دندان) قطع می شود و بافت عصبی داخل دندان به تدریج می میرد. این فرایند اغلب تدریجی است و ممکن است تا مدت ها بدون علامت باقی بماند. شناخت علت های اصلی مرگ دندان، به پیشگیری و درمان به موقع کمک زیادی می کند. مهم ترین علل از بین رفتن دندان یا مرگ پالپ عبارتند از:
- پوسیدگی های عمیق و درمان نشده
پوسیدگی وقتی به لایه های عمیق تر نفوذ می کند و به پالپ می رسد، باعث التهاب و عفونت آن می شود. در صورت عدم درمان، عصب دندان به تدریج دچار نکروز (مرگ سلولی) می شود و دندان اصطلاحاً می میرد. - ضربه یا تروما
ضربه ناگهانی به دندان (مثلاً در تصادف، ورزش یا افتادن) حتی اگر دندان نشکند، می تواند به رگ های خونی درون پالپ آسیب بزند. این آسیب باعث قطع خون رسانی و مرگ تدریجی دندان می شود. - ترک خوردگی یا شکستگی عمیق
ترک یا شکستگی که تا ریشه یا نزدیک به پالپ گسترش یابد، راه ورود میکروب ها به داخل دندان را فراهم کرده و باعث عفونت پالپ و در نهایت مرگ دندان می شود. - درمان های دندانی ناقص یا قدیمی
ترمیم های قدیمی، پرشدگی های عمیق یا روکش های بلند که فشار نادرست به ریشه وارد می کنند، ممکن است باعث آسیب غیرمستقیم به پالپ و مرگ آن شوند. - فشار مداوم مانند دندان قروچه
فشارهای مزمن ناشی از دندان قروچه (براکسیسم) یا بایت نامناسب، می تواند باعث التهاب پالپ و آسیب غیرقابل برگشت به بافت های داخلی دندان شود. - بیماری های لثه پیشرفته
در مواردی که عفونت لثه به ناحیه ریشه دندان نفوذ می کند، ممکن است از طریق کانال های جانبی، پالپ دندان را نیز درگیر کرده و موجب مرگ دندان شود.
دلایل مرگ دندان اغلب قابل پیشگیری هستند؛ اما در صورت بی توجهی، به از بین رفتن کامل ساختار حیاتی دندان منجر می شوند. بررسی منظم وضعیت دندان ها، درمان پوسیدگی ها و پرهیز از ضربه یا فشار، مهمترین راهکارها برای جلوگیری از این اتفاق هستند.
علائم دندان مرده
مرگ دندان معمولاً یک فرایند تدریجی است که در ابتدا ممکن است هیچ نشانه ای نداشته باشد. با این حال، با پیشرفت آسیب، علائمی ظاهر می شوند که هشداردهنده اند و نیاز فوری به مراجعه به دندانپزشک دارند. شناخت زودهنگام علائم دندان مرده می تواند از پیشرفت عفونت و کشیده شدن دندان جلوگیری کند. مهم ترین علائم دندان مرده:
لطفا جهت رزرو نوبت در کلینیک ایمپلنتینو از طریق دکمه رو به رو اقدام کنید:
- تغییر رنگ دندان: یکی از واضح ترین نشانه های مرگ دندان، تیره شدن رنگ دندان است. دندان مرده معمولاً به رنگ های خاکستری، قهوه ای یا حتی سیاه درمی آید، چون بافت مرده داخل دندان به تدریج تجزیه شده و به مینای آن رنگ می دهد.
- درد یا حساسیت: هرچند برخی دندان های مرده بدون درد هستند، اما درد ناگهانی، ضربان دار یا شبانه می تواند نشانه التهاب یا عفونت ریشه دندان باشد. برخی افراد نیز احساس فشار یا حساسیت به جویدن دارند.
- بوی بد دهان یا مزه تلخ: تجزیه بافت مرده یا عفونت ریشه، ممکن است باعث بوی بد مداوم دهان یا مزه ناخوشایند در دهان شود، حتی با رعایت بهداشت دهان.
- ورم لثه یا آبسه: در مراحل پیشرفته، عفونت از دندان مرده به لثه اطراف گسترش می یابد و باعث ورم، قرمزی یا خروج چرک (آبسه) در نزدیکی دندان می شود.
- بی حسی یا کاهش حساسیت: در مواردی، چون عصب دندان از بین رفته، بیمار هیچ احساسی نسبت به گرما یا سرما ندارد، در حالی که دندان های مجاور واکنش طبیعی نشان می دهند.
- لق شدن دندان: اگر مرگ دندان به تحلیل استخوان و بافت های اطراف منجر شود، ممکن است دندان لق شود یا احساس ناپایداری هنگام گاز زدن ایجاد شود.
علائم دندان مرده ممکن است آرام و پنهان شروع شوند، اما به تدریج به درد، عفونت و از بین رفتن دندان منجر می شوند. در صورت مشاهده هر یک از علائم بالا، مراجعه سریع به دندانپزشک ضروری است تا درمان ریشه انجام شده و دندان نجات یابد.
نشانه های مرگ دندان
مرگ دندان معمولاً بی صدا و تدریجی اتفاق می افتد. در بسیاری از موارد، افراد متوجه نمی شوند که دندان آن ها مرده است، مگر زمانی که دچار درد، تغییر رنگ یا آبسه می شوند. تشخیص به موقع نشانه های مرگ دندان می تواند از پیشرفت عفونت و نیاز به کشیدن دندان جلوگیری کند. مهم ترین نشانه های مرگ دندان:
- تغییر رنگ دندان
یکی از نخستین و واضح ترین نشانه ها، تیره شدن دندان است. دندان ممکن است به رنگ خاکستری، قهوه ای یا حتی سیاه درآید. این تغییر رنگ ناشی از تجزیه بافت های داخلی دندان و نرسیدن جریان خون به پالپ است. - درد یا حساسیت ناگهانی
گرچه برخی دندان های مرده بدون درد هستند، اما در بسیاری از موارد، فرد درد ضربان دار، مداوم یا شبانه را تجربه می کند. حساسیت شدید به گرما، سرما یا فشار نیز ممکن است ایجاد شود. - بی حسی یا حس نداشتن دندان
در مواردی، دندان مرده کاملاً بی حس می شود چون عصب آن از بین رفته است. این موضوع به ظاهر خوب است، اما نشان دهنده پایان حیات دندان است. - بوی بد دهان یا مزه نامطبوع
مرگ دندان گاهی با بوی بد مداوم دهان یا احساس طعم فلزی یا تلخ در دهان همراه است، به ویژه اگر همراه با عفونت باشد. - التهاب، تورم یا آبسه لثه
در صورت گسترش عفونت، ممکن است اطراف دندان مرده دچار تورم، قرمزی یا جوش چرکی (آبسه) شود که نیاز فوری به درمان دارد. - لق شدن دندان
در مراحل پیشرفته، دندان مرده ممکن است لق شود یا احساس فشار و ناپایداری هنگام گاز زدن ایجاد کند، به ویژه اگر استخوان فک تحت تأثیر قرار گرفته باشد.
نشانه های مرگ دندان از تغییر رنگ گرفته تا درد، تورم و بی حسی همگی زنگ هشدار هایی هستند که نباید نادیده گرفته شوند. مراجعه سریع به دندانپزشک در صورت بروز این علائم، احتمال حفظ دندان را افزایش می دهد.
بیشتر بخوانید: ایمپلنت فوری
چه عواملی باعث مرگ دندان می شوند؟
مرگ دندان زمانی رخ می دهد که جریان خون به پالپ دندان (بافت نرم و زنده درون دندان) قطع شود و بافت عصبی دچار نکروز (مرگ سلولی) گردد. این وضعیت معمولاً به صورت تدریجی ایجاد می شود و عوامل مختلفی در ایجاد آن نقش دارند. شناسایی این عوامل می تواند نقش مؤثری در پیشگیری از مرگ دندان و حفظ سلامت دهان و دندان داشته باشد. مهم ترین عواملی که باعث مرگ دندان می شوند:
- پوسیدگی شدید و درمان نشده: وقتی پوسیدگی دندان عمیق شود و به پالپ برسد، باکتری ها باعث التهاب، عفونت و در نهایت مرگ عصب دندان می شوند. این شایع ترین علت مرگ دندان است.
- ضربه مستقیم به دندان: تصادف، افتادن، یا ضربه های ورزشی می توانند باعث قطع ناگهانی خون رسانی به پالپ شوند. حتی اگر دندان نشکند، عصب داخل آن ممکن است به مرور زمان از بین برود.
- ترک یا شکستگی دندان: ترک های عمقی یا شکستگی هایی که به ریشه دندان می رسند، راهی برای نفوذ میکروب ها به پالپ باز می کنند و زمینه ساز عفونت و مرگ دندان می شوند.
- ترمیم های دندانی ناقص یا تهاجمی: پرکردگی های عمیق، ترمیم های قدیمی که نشت کرده اند یا فشار زیاد ناشی از روکش و بریج، ممکن است به بافت داخلی دندان آسیب برسانند.
- دندان قروچه (براکسیسم): فشار بیش از حد ناشی از سایش مداوم دندان ها به ویژه در خواب، می تواند به مرور باعث آسیب به پالپ دندان و مرگ آن شود.
- بیماری لثه و عفونت های شدید: عفونت های پیشرفته لثه که به بافت های عمقی نفوذ می کنند، ممکن است از طریق کانال های ریشه، پالپ دندان را درگیر کرده و منجر به مرگ سلول های عصبی داخل دندان شوند.
- عدم رعایت بهداشت دهان و دندان: عدم استفاده صحیح از مسواک و نخ دندان، مصرف زیاد قند و عدم مراجعه منظم به دندانپزشک، همگی زمینه ساز پوسیدگی و عوامل مرگ دندان هستند.
عوامل مرگ دندان معمولاً قابل پیشگیری هستند. توجه به بهداشت روزانه، محافظت از دندان ها در برابر ضربه، درمان به موقع پوسیدگی و پیگیری ترمیم های دندانی، مهم ترین راهکارهای مقابله با این مشکل هستند.
راه درمان مرگ دندان
در گذشته، مرگ دندان به معنای پایان عمر آن بود و تنها راه حل، کشیدن دندان به حساب می آمد. اما امروزه با پیشرفت دندانپزشکی، درمان های مؤثر و محافظه کارانه ای برای حفظ دندان های مرده وجود دارد. تشخیص زودهنگام، کلید موفقیت درمان است برای درمان دندان مرده دو گزینه اصلی وجود دارد:
درمان ریشه (عصب کشی) برای درمان دندان مرده
در اکثر موارد، بهترین راه درمان دندان مرده عصب کشی یا درمان ریشه است. در این روش، دندانپزشک:
- پالپ مرده و بافت های آلوده را از داخل دندان خارج می کند
- کانال های ریشه را به طور کامل تمیز و ضدعفونی می کند
- فضای داخلی دندان را با مواد مخصوص پر می کند
- در نهایت، دندان را با روکش محافظت می کند (در صورت لزوم)
کشیدن دندان برای درمان دندان مرده
اگر دندان بیش از حد تخریب شده، دیواره ها شکسته اند یا عفونت به استخوان فک گسترش یافته، کشیدن دندان اجتناب ناپذیر است. پس از کشیدن، جای خالی معمولاً با یکی از روش های زیر ترمیم می شود:
- ایمپلنت دندان
- بریج دندانی
- دندان مصنوعی جزئی
درمان های تکمیلی پس از نجات دندان مرده
برای بازگرداندن زیبایی و استحکام دندان مرده پس از عصب کشی، ممکن است نیاز به اقدامات مکمل زیر باشد:
- روکش دندان (پروتز ثابت) برای جلوگیری از شکستگی
- سفید کردن دندان مرده در صورت تغییر رنگ
- جراحی اندودنتیک (اپیکو کتومی) در صورت عفونت مقاوم به درمان
بیشتر بخوانید: ایمپلنت دیجیتال
آیا دندان مرده بدون درمان خوب می شود؟
خیر. مرگ دندان قابل برگشت نیست و با گذشت زمان می تواند به منبع عفونت و التهاب مزمن تبدیل شود. درمان نکردن آن ممکن است به مشکلات جدی تری مانند آبسه، تحلیل استخوان و حتی تأثیر بر دندان های کناری منجر شود.
راه درمان مرگ دندان بسته به میزان آسیب، شامل عصب کشی یا کشیدن دندان است. با مراجعه زودهنگام به دندانپزشک، معمولاً امکان حفظ دندان وجود دارد و می توان از بروز عوارض شدید جلوگیری کرد.
آیا می توان دندان مرده را درمان کرد؟
بله. درمان دندان مرده امکان پذیر است، به شرطی که در مراحل ابتدایی تشخیص داده شود. در بیشتر موارد، درمان ریشه می تواند دندان را حفظ کند و مانع از کشیدن آن شود. هرچه تشخیص زودتر انجام شود، شانس موفقیت درمان بیشتر است.
چگونه از مرگ دندان جلوگیری کنیم؟
مرگ دندان اتفاقی تدریجی ولی قابل پیشگیری است. با رعایت بهداشت دهان، آگاهی از علائم هشداردهنده و مراقبت های اصولی می توان از بروز این مشکل جلوگیری کرد. پیشگیری از مرگ دندان نه تنها دندان ها را حفظ می کند، بلکه شما را از درمان های پرهزینه مانند عصب کشی یا ایمپلنت بی نیاز می سازد. راه های موثر برای جلوگیری از مرگ دندان:
- رعایت دقیق بهداشت دهان و دندان
مسواک زدن حداقل ۲ بار در روز با خمیر دندان حاوی فلوراید، استفاده روزانه از نخ دندان برای پاکسازی فواصل بین دندانی، شستشوی دهان با دهانشویه ضدعفونی کننده (در صورت نیاز) - درمان سریع پوسیدگی ها
هر پوسیدگی اگر زود درمان نشود، به پالپ می رسد و باعث مرگ دندان می شود. بنابراین، درمان به موقع پوسیدگی حتی اگر جزئی باشد، بسیار مهم است. - مراجعه منظم به دندانپزشک
معاینه دندان ها هر ۶ ماه یک بار، امکان شناسایی مشکلات پنهان را فراهم می کند. دندانپزشک می تواند قبل از رسیدن آسیب به مرحله بحرانی، آن را درمان کند. - محافظت از دندان ها در برابر ضربه
استفاده از محافظ دهان (نایت گارد) هنگام ورزش های رزمی یا شب هنگام برای کسانی که دندان قروچه دارند، بسیار توصیه می شود. - اصلاح ترمیم های قدیمی
پرکردگی های ترک خورده، تاج های لق یا ترمیم های نامناسب، زمینه ساز نفوذ باکتری و التهاب پالپ هستند. بررسی و تعویض آن ها در زمان مناسب از مرگ دندان پیشگیری می کند. - کنترل رژیم غذایی
کاهش مصرف قند، نوشابه و غذاهای اسیدی و نوشیدن آب کافی برای شستشوی طبیعی دهان و در نهایت پرهیز از جویدن یخ، استخوان یا خوراکی های بسیار سفت
پیشگیری از مرگ دندان تنها با رعایت چند نکته ساده اما مداوم امکان پذیر است. با مراقبت روزانه، پیگیری حرفه ای و پرهیز از عادت های آسیب زا می توان دندان ها را سال ها سالم نگه داشت.
