آبسه دندان چیست؟
آبسه دندان یک کیسه چرکی است که در اثر عفونت باکتریایی اطراف دندان یا لثه ایجاد می شود. وقتی پوسیدگی یا آسیب، راهی برای ورود باکتری ها به لایه های عمیق تر دندان (مغز دندان یا پالپ) باز می کند، سیستم ایمنی بدن برای مقابله با عفونت گلبول های سفید را به آن ناحیه می فرستد. تجمع سلول های دفاعی همراه با باکتری ها و بقایای بافتی، باعث تشکیل چرک و در نتیجه ایجاد آبسه می شود.
آبسه دندانی می تواند در قسمت های مختلف دندان یا لثه ظاهر شود و اغلب با علائمی مثل درد ضربانی، تورم، حساسیت به گرما و سرما و حتی تب همراه است. اگر عفونت درمان نشود، احتمال گسترش آن به استخوان فک یا سایر نواحی بدن وجود دارد.
انواع آبسه دندان
آبسه های دندانی بر اساس محل تجمع عفونت و بافت درگیر به چند دسته تقسیم می شوند. شناخت نوع آبسه برای انتخاب روش درمانی مناسب اهمیت زیادی دارد.
| نوع آبسه | محل تشکیل | توضیحات |
| آبسه پری آپیکال (Periapical Abscess) | در نوک ریشه دندان | رایج ترین نوع آبسه؛ معمولاً در اثر پوسیدگی عمیق یا ضربه به پالپ ایجاد می شود. |
| آبسه پریودنتال (Periodontal Abscess) | در بافت لثه و اطراف ریشه | بیشتر در نتیجه بیماری های لثه (پریودنتیت) یا گیر کردن مواد غذایی بین دندان و لثه ایجاد می شود. |
| آبسه ژنژیوال (Gingival Abscess) | روی سطح لثه، بدون درگیری ریشه | نوع خفیف تر که به دلیل ورود جسم خارجی مثل تراشه غذا به لثه شکل می گیرد. |
علائم آبسه دندان
آبسه دندانی معمولاً به صورت ناگهانی با درد شدید بروز می کند و اگر درمان نشود، به سرعت گسترش می یابد. مهم ترین علائم آن عبارتند از:
- درد ضربانی و مداوم که ممکن است به فک، گوش یا گردن سرایت کند.
- تورم لثه یا صورت در ناحیه نزدیک به دندان عفونی.
- حساسیت به دما (سرما یا گرما) و فشار هنگام جویدن.
- لثه قرمز و ملتهب در اطراف دندان مبتلا.
- ایجاد کیسه چرکی یا برجستگی روی لثه که گاهی با تخلیه چرک همراه است.
- بوی بد دهان یا طعم تلخ مداوم به دلیل وجود عفونت.
- تب و بی حالی در موارد پیشرفته تر که نشان دهنده گسترش عفونت به بدن است.
اگر ورم به صورت یا گردن گسترش پیدا کند، می تواند خطرناک باشد و نیاز به درمان اورژانسی دارد.
لطفا جهت رزرو نوبت در کلینیک ایمپلنتینو از طریق دکمه رو به رو اقدام کنید:
علل ایجاد آبسه های دندانی
آبسه دندان معمولاً نتیجه یک عفونت باکتریایی است. این عفونت می تواند به دلایل مختلفی در بافت های اطراف دندان یا ریشه آن شکل بگیرد. مهم ترین عوامل عبارتند از:
- پوسیدگی عمیق دندان
پوسیدگی شدید مینای دندان می تواند به عاج و در نهایت به پالپ (عصب) برسد. وقتی پالپ عفونی می شود، چرک در نوک ریشه تجمع پیدا کرده و باعث آبسه پری آپیکال می گردد. - بیماری های لثه (پریودنتیت)
التهاب و عفونت لثه ها در صورت عدم درمان، می تواند به بافت های عمقی اطراف ریشه دندان نفوذ کند و آبسه پریودنتال را ایجاد نماید. - آسیب یا ضربه به دندان
ضربه های شدید می توانند باعث ترک یا شکستگی دندان شوند. این ترک ها راهی برای نفوذ باکتری ها به لایه های داخلی دندان باز می کنند و منجر به عفونت می شوند. - درمان های دندانی ناقص
پرکردگی یا درمان ریشه (عصب کشی) که به درستی انجام نشده باشد، ممکن است باعث باقی ماندن باکتری ها و ایجاد آبسه گردد. - ضعیف بودن سیستم ایمنی
افرادی که بیماری هایی مثل دیابت کنترل نشده یا نقص سیستم ایمنی دارند، بیشتر در معرض عفونت های دندانی و تشکیل آبسه هستند.
آبسه لثه چه تفاوتی با آبسه دندان
اگرچه هر دو نوع آبسه ناشی از عفونت باکتریایی هستند، اما محل تشکیل و شدت آن ها متفاوت است:
| ویژگی ها | آبسه دندان | آبسه لثه |
| محل تشکیل | نوک ریشه دندان یا بافت های اطراف آن | سطح لثه، بدون درگیری مستقیم ریشه |
| علت اصلی | پوسیدگی عمیق، آسیب به پالپ یا عصب دندان | ورود جسم خارجی (مثل تراشه غذا) یا تجمع پلاک |
| شدت درد | شدید و ضربانی، همراه با حساسیت به گرما و سرما | درد موضعی و خفیف تر |
| میزان تورم | گسترده تر، احتمال گسترش به فک و صورت | محدود به ناحیه کوچک لثه |
| روش درمان | عصب کشی، تخلیه چرک یا کشیدن دندان در موارد شدید | تخلیه چرک سطحی، جرم گیری و بهداشت لثه |
| خطر گسترش عفونت | بالا؛ می تواند به استخوان و سایر بافت ها سرایت کند | کم؛ معمولاً محدود به لثه باقی می ماند |
روش تشخیص آبسه دندان
تشخیص آبسه دندان توسط دندانپزشک با چند روش انجام می شود:
- معاینه بالینی: بررسی وضعیت لثه، وجود تورم، قرمزی، حساسیت به لمس یا کیسه چرکی روی لثه.
- تست ضربه (Percussion Test): دندانپزشک با ضربه سبک روی دندان بررسی می کند که آیا دندان دچار درد یا حساسیت غیرطبیعی است یا خیر.
- تست حساسیت دندان: واکنش دندان به سرما یا گرما ارزیابی می شود تا مشخص گردد عصب دندان زنده است یا عفونی شده.
- رادیوگرافی (X-Ray): مهم ترین روش تشخیصی است. در تصویر رادیوگرافی، ناحیه سیاه یا تیره در اطراف ریشه نشان دهنده وجود چرک و تحلیل استخوان است.
- بررسی علائم عمومی بیمار: تب، ورم صورت یا بزرگ شدن غدد لنفاوی از نشانه های گسترش عفونت هستند که در کنار معاینه به تشخیص کمک می کنند.
درمان آبسه دندان
هدف اصلی درمان آبسه، از بین بردن عفونت، تخلیه چرک و حفظ دندان در صورت امکان است. روش های درمانی رایج شامل موارد زیر هستند:
- تخلیه چرک آبسه: دندانپزشک با ایجاد یک برش کوچک روی لثه یا محل تجمع عفونت، چرک را خارج می کند. این کار باعث کاهش فوری درد و فشار می شود.
- عصب کشی (درمان ریشه): در صورتی که منبع عفونت از داخل دندان باشد، عصب و پالپ آلوده برداشته می شود. سپس کانال ریشه تمیز، ضدعفونی و پر می گردد تا عفونت باز نگردد.
- کشیدن دندان: اگر دندان به شدت تخریب شده و امکان نجات آن وجود نداشته باشد، کشیدن دندان تنها راه درمان و جلوگیری از انتشار عفونت است.
- آنتی بیوتیک ها: در مواردی که عفونت به بافت های اطراف یا سایر نواحی بدن گسترش یافته باشد، آنتی بیوتیک تجویز می شود تا باکتری ها کنترل شوند.
- داروهای مسکن و ضدالتهاب: برای کاهش درد و تورم، داروهایی مانند ایبوپروفن یا استامینوفن همراه با درمان اصلی استفاده می شوند.
- مراقبت های پس از درمان: رعایت بهداشت دهان و دندان، پرهیز از جویدن غذاهای سخت در سمت آسیب دیده و مراجعه به دندانپزشک برای پیگیری از مراحل ضروری هستند.
آنتی بیوتیک برای آبسه دندان
آنتی بیوتیک ها به تنهایی درمان قطعی آبسه دندان نیستند، اما در شرایطی که عفونت به بافت های اطراف گسترش یافته یا امکان تخلیه فوری چرک وجود ندارد، نقش مهمی در کنترل عفونت دارند.
موارد استفاده از آنتی بیوتیک در آبسه دندان
- انتشار عفونت به فک، صورت یا گردن
- وجود تب و علائم عمومی عفونت
- محدودیت در تخلیه فوری چرک (مثلاً به دلیل شرایط بیمار یا دسترسی نداشتن به درمان تخصصی)
- بیماران با ضعف سیستم ایمنی (مانند مبتلایان به دیابت کنترل نشده یا مصرف کنندگان داروهای تضعیف کننده ایمنی)
رایج ترین آنتی بیوتیک ها برای آبسه دندانی
| نام دارو | توضیحات | نوع و ساعات مصرف رایج |
| آموکسی سیلین | پرکاربردترین دارو برای کنترل عفونت های دندانی | معمولاً ۵۰۰ میلی گرم، هر ۸ ساعت یک بار |
| مترونیدازول | اغلب همراه با آموکسی سیلین تجویز می شود تا طیف وسیع تری از باکتری ها را پوشش دهد | معمولاً ۲۵۰ تا ۴۰۰ میلی گرم، هر ۸ ساعت یک بار |
| آموکسی سیلین + کلاوولانیک اسید (کلاوولانات) | برای عفونت های مقاوم یا شدیدتر | معمولاً ۶۲۵ میلی گرم، هر ۸ ساعت یک بار |
| کلیندامایسین | گزینه جایگزین برای بیماران حساس به پنی سیلین | معمولاً ۳۰۰ میلی گرم، هر ۶ تا ۸ ساعت یک بار |
درمان فوری آبسه دندان و ورم صورت در منزل
درمان اصلی آبسه دندان باید حتما توسط دندانپزشک انجام شود، اما در مواقعی که دسترسی سریع به پزشک ممکن نیست، می توان با اقدامات خانگی علائم را موقتاً کنترل و از گسترش عفونت جلوگیری کرد.
- دهان شویه آب نمک گرم: یک لیوان آب ولرم را با نصف قاشق چای خوری نمک مخلوط کرده و چند بار در روز غرغره کنید. این کار التهاب را کاهش می دهد و به تخلیه چرک کمک می کند.
- کمپرس سرد روی گونه: قرار دادن کیسه یخ یا حوله سرد روی صورت (هر بار ۱۰ تا ۱۵ دقیقه) باعث کاهش تورم و بی حس شدن موقت درد می شود.
- مصرف مسکن های بدون نسخه: داروهایی مانند ایبوپروفن یا استامینوفن می توانند به کاهش درد و کنترل التهاب کمک کنند.
- اجتناب از فشار دادن یا ترکاندن آبسه: هرگز نباید چرک آبسه را با فشار یا وسایل تیز تخلیه کرد، زیرا می تواند عفونت را گسترش دهد.
- تغذیه نرم و مایعات کافی: مصرف غذاهای نرم و نوشیدن آب کافی باعث می شود فشار کمتری روی دندان و ناحیه ملتهب وارد شود.
این روش ها فقط کنترل موقت علائم هستند و جایگزین مراجعه به دندانپزشک نمی شوند. درمان اصلی باید حتما توسط پزشک انجام شود.
نحوه تخلیه آبسه دندان در خانه
تخلیه آبسه دندان در خانه توصیه نمی شود، زیرا این کار می تواند باعث گسترش عفونت به بافت های اطراف، استخوان فک یا حتی جریان خون شود. با این حال، بعضی افراد به دلیل درد شدید به دنبال راه حل فوری هستند. بهتر است بدانید که اقدامات خانگی فقط تسکین موقت هستند و درمان اصلی باید توسط دندانپزشک انجام شود.
چرا نباید آبسه را در خانه تخلیه کرد؟
- خطر پخش شدن چرک و عفونت به سایر بافت ها
- احتمال ایجاد زخم باز و عفونت ثانویه
- افزایش شدت التهاب و درد
- به تعویق افتادن درمان صحیح و از بین رفتن فرصت نجات دندان
کارهایی که می توانید در خانه انجام دهید (به جای تخلیه)
- شستشوی دهان با آب نمک گرم برای کمک به کاهش التهاب و تخلیه طبیعی چرک.
- استفاده از کمپرس سرد روی صورت جهت کاهش تورم و درد.
- مصرف مسکن های بدون نسخه مثل ایبوپروفن یا استامینوفن.
- تماس فوری با دندانپزشک برای تعیین وقت اورژانسی.
